Bài viết được chia sẻ bởi BS.Huỳnh Thanh Trà Giang - Khoa Cấp cứu - Hồi sức tích cực - Chống độc, bệnh viện Phụ sản Quốc tế Sài Gòn

Viêm gan B là một bệnh nhiễm trùng do vi-rút viêm gan B (HBV) tấn công vào gan, bệnh có thể gây ra viêm gan cấp và mạn tính, có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan. 

Việt Nam nằm trong vùng dịch tễ của vi-rút này, là một trong những quốc gia có tỉ lệ nhiễm HBV cao nhất thế giới 15-20%. ­

Viêm gan B có thể lây truyền theo đường máu, đường tình dục và từ mẹ sang con. Mặc dù đã có vắc-xin an toàn và hiệu quả, hàng năm trên thế giới có 50 triệu ca mới được chẩn đoán. Phần lớn các ca chẩn đoán mới được phân loại là lây truyền từ mẹ sang con, đặc biệt là ở những vùng có tỷ lệ lưu hành bệnh cao như nước ta. 

Trẻ sơ sinh bị nhiễm HBV cấp tính có thể có triệu chứng nặng, thậm chí đe dọa đến tính mạng. Có đến 90% trẻ sơ sinh nhiễm vi-rút cấp tính sẽ chuyển thành người mang vi-rút mạn tính nếu không có các can thiệp phù hợp. Khi trưởng thành, họ có 25% nguy cơ tử vong vì xơ gan hoặc ung thư tế bào gan.

Vì vậy tất cả phụ nữ mang thai nên được tầm soát viêm gan B và tốt nhất nên thực hiện trong giai đoạn sớm của thai kỳ để có thể can thiệp kịp thời nhất nhằm đảm bảo an toàn cho mẹ và thai nhi.

Nhiều người nhiễm vi-rút mạn tính nhưng không hề có triệu chứng cho đến khi xuất hiện các biến chứng nặng như xơ gan hoặc ung thư tế bào gan. Do đó, người phụ nữ mang thai cần xét nghiệm máu để biết mình có bị nhiễm vi-rút hay không.

Các xét nghiệm dùng trong chẩn đoán gồm: kháng nguyên bề mặt viêm gan B (HBsAg) và  kháng nguyên e của virus viêm gan B (HBeAg)

HBeAg là một dấu hiệu của sự nhân rộng của virút. HBeAg dương tính chỉ ra rằng máu và chất dịch cơ thể của người bị nhiễm bệnh là rất dễ lây.

Nếu HBsAg dương tính có ý nghĩa là đang nhiễm HBV cấp tính. Tiếp theo sẽ được xét nghiệm thêm HbeAg, định lượng nồng độ HBV DNA, xét nghiệm đánh giá chức năng gan và siêu âm gan trong thai kỳ. Các xét nghiệm thực hiện ở thời điểm ban đầu và ở tuần thứ 28 của thai kỳ. Người có quan hệ tình dục và các thành viên trong gia đình của phụ nữ mang thai HBsAg dương tính cũng nên được sàng lọc.

Hội sản phụ khoa Hoa Kỳ khuyến nghị chuyển đến bác sĩ chuyên khoa ngay lập tức nếu nồng độ HBV DNA > 20.000 IU / mL, ALT> 19 IU / mL hoặc HBeAg dương tính. Nếu tải lượng vi-rút của bệnh nhân quá cao, nồng độ HBV DNA > 200.000 IU / mL, nên điều trị thuốc kháng vi-rút cho mẹ để dự phòng lây truyền viêm gan B từ mẹ sang con. Thuốc Tenofovir disoproxil fumarate (TDF) bắt đầu uống ở 28-32 tuần tuổi thai và tiếp tục cho đến 4 - 12 tuần sau sinh. Theo dõi tình trạng của mẹ gồm triệu chứng lâm sàng, AST, ALT mỗi 4 - 12 tuần, tải lượng HBV DNA trong vòng 24 tuần sau sinh để phát hiện viêm gan B bùng phát. 

Trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm HBV và nhất là HBeAg (+) có nguy cơ cao bị lây nhiễm HBV. Nguy cơ này có thể lên đến 70-90% nếu không được tiêm vắc xin và huyết thanh miễn dịch đầy đủ. Hiện nay, tất cả trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm vi-rút viêm gan B đều được tiêm 1 liều huyết thanh miễn dịch (HBIG) và 1 liều vắc-xin HBV cùng một lúc ở 2 vị trí khác nhau trong vòng 12 giờ đầu sau sinh. Sau liều vắc-xin đầu tiên sau sinh, trẻ nên được tiêm đủ 2 liều nữa (thời điểm 1-2 tháng và 6 tháng) để tạo được miễn dịch tốt nhất. Trẻ 9-12 tháng tuổi nên được xét nghiệm HBsAg và tìm kháng thể Anti Hbs sau khi tiêm đủ vắc xin để kiểm tra đáp ứng miễn dịch với viêm gan B.

Huyết thanh có tác dụng bảo vệ trẻ khỏi vi-rút trước khi vắc-xin tạo được tác dụng miễn dịch. Do đó, mẹ hoàn toàn có thể cho con bú ngay sau sinh mà không cần trì hoãn cho đến khi có miễn dịch từ vắc-xin. Nghiên cứu cho thấy nguy cơ lây truyền HBV cho con qua sữa mẹ là rất thấp.

Với phương thức tiếp cận và điều trị như vậy, tất cả thai phụ đến khám tại Bệnh viện phụ sản quốc tế Sài Gòn đều được sàng lọc, phát hiện sớm nếu có biểu hiện viêm gan siêu vi B và có chính sách hỗ trợ điều trị sớm nhất có thể. Đến khi thai phụ sinh con sẽ có những biện pháp phòng ngừa cho bé sơ sinh.